آشنایی با مدیریت اجرایی و MBA
تجارب موجود در فرآیند توسعه اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته و نوپای صنعتی نشان می‌دهد که توان مدیریت یکی از اهرم‌های قوی و محرک‌های اصلی توسعه است.
توسعه کشور و ارتقاء استاندارد زندگی در آن مستلزم بهبود و ارتقاء مدیریت در سازمانهای اقتصادی و اجتماعی است. با بهبود مدیریت است که می‌توان بهره‌وری را افزایش داد و از ظرفیت‌ها و امکانات موجود، کالا و خدمات بیشتری را تولید نمود و ظرفیت‌های زیادتری را بوجود آورد.
بهبود مدیریت نیز مستلزم آگاهی و تسلط به دانش مدیریت است. امروزه مدیریت به عنوان یکی از شاخه‌های معرفت بشری پیشرفت زیادی نموده است و آموزش و تحقیق در زمینه آن گسترش فراوانی یافته است. با توجه به اهمیت دانش مدیریت در رشد و ارتقاء سازمان‌ها و جوامع، نظام‌های عالی کشورها آموزش و تحقیق در حوزه مدیریت را از نظر کیفی و کمی به سرعت توسعه داده‌اند. نیاز به تقویت و تجهیز کادر مدیریت بخصوص در سطح اجرایی، در کشور ما نیز به خوبی احساس شده است.
کشور ما اکنون نیازمند مدیرانی است که بتوانند با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای دانش مدیریت و تجارب کشورهای صنعتی و نیز در نظر گرفتن شرایط بومی، وظایف خویش را در رهبری و مدیریت به ویژه در زمینه‌های برنامه‌ریزی، سازماندهی، هماهنگی و کنترل، مدیریت منابع انسانی و بالاخره نوآوری و تحول، به نحوی موثرتر از گذشته انجام داده و راه را برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هموار کنند.
یکی از زمینه‌های بارز توسعه و آموزش مدیریت ایجاد رشته کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی و MBA در کشورهای مختلف جهان است. این رشته به سرعت نخست در آمریکا و کشورهای صنعتی و سپس در کشورهای در حال توسعه موفق، گسترش یافته است.
دوره کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی (EMBA) یا Executive Master of Business Administration به منظور پرورش مدیران کارآمد جهت اداره سازمانهای اقتصادی- اجتماعی، تولیدی و خدماتی طراحی شده است.
فارغ‌التحصیلان دوره‌های کارشناسی و مخصوصاً فارغ‌التحصیلان دوره‌های فنی و مهندسی وارد این دوره شده و در یک آموزش فشرده و پرکار به فراگیری دانش و فنون مدیریت می‌پردازند.
ترکیب دانش تخصصی دوره کارشناسی و آگاهی به دانش و فنون مدیریت کارشناسی ارشد، از فارغ‌التحصیلان این دوره مدیران کارآمد و موثری می‌سازد که در افزایش کارآیی و رشد سازمانهای اقتصادی- اجتماعی تأثیر بسزایی دارند. به خاطر کسب همین توانایی‌هاست که در ۳ دهه اخیر دوره‌های MBA در کشورهای مختلف جهان بسرعت گسترش یافته و تنها در کشور آمریکا حدود ۷۰۰ موسسه آموزش عالی دوره MBA ارائه می‌دهند.
به طور خلاصه هدف این دوره پرورش افرادی است که قادر باشند در زمینه‌های ذیل انجام وظیفه نمایند:
۱) اداره و راهبری موثر و کارآمد سازمان یا یک بخش تخصصی از آن نظیر بخش‌های تولیدی، بازاریابی و فروش، اطلاعات و مالی.
۲) ارائه خدمات مشاوره‌ای و مطالعاتی در زمینه‌های مزبور به مدیران سازمانهای اقتصادی و اجتماعی.
۳) کارآفرینی با ایجاد فعالیتهای جدید در درون سازمان و یا ایجاد سازمانهای جدید.
۴) فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در دانشگاه‌ها و سازمانهای تحقیقاتی، ارائه سمینارها و برگزاری دوره‌های آموزشی در سازمانهای دولتی و خصوصی و ..
روش تدریس و هیأت علمی
از جمله ویژگی‌های نظام آموزش این دوره استفاده از تجارب دانشجویان به عنوان یکی از منابع مهم آموزش و نیز توجه خاص به کار گروهی میباشد. از این رو در کنار روش متعارف استفاده از اسناد و کتاب، بر تبادل تجربه شرکت‌کنندگان و یادگیری از یکدیگر تاکید میشود. طرح قضایا و مسایل مدیریت در گروه‌های کوچک از جمله ابزارهایی است که در این برنامه به منظور تبادل تجربه و ابتکارات شرکت‌کنندگان، به طور وسیع مورد استفاده قرار میگیرد. بدین لحاظ ضروری است که شرکت‌کنندگان از تجربه کاری مفیدی برخوردار باشند. همچنین تدوین پروژه‌هایی در ارتباط با مسایل عینی واحدهای محل خدمت دانشجویان فرصت بکارگیری عمل تئوری‌های آموخته شده را فراهم می‌نماید، به طور خلاصه داوطلبان این برنامه باید خود را برای یک دوره پر تحرک آموزش که در آن نقشی فعال و مهم را ایفا می‌کنند، آماده سازند.
تعداد و نوع واحدها
دوره کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی و MBA شامل واحدهای درسی در زمینه‌هایی به شرح ذیل است:
الف- دانش زیر بنائی مدیریت
ب- دانش عملیات پنجگانه مدیران
ج- دانش یک حوزه تخصصی
د- پروژه کارشناسی ارشد
هدف دروس ارائه شده در هر یک از گروه‌های مزبور به شرح زیر است:
الف- در گروه دروس مربوط به دانش زیر‌بنایی مدیریت، دانشجویان با زیرساخت‌های دانش مدیریت آشنا می‌شوند. این زیرساخت‌ها در زمینه‌های علوم اقتصادی، حسابداری، روشهای کمی در تصمیمگیری و بهینه‌سازی، سیستم‌های اطلاعاتی، حقوق تجارت و ارتباطات قرار دارد.
ب- در گروه مربوط به دانش عملیات پنجگانه مدیریت، دانشجویان با مبانی نظری مربوط به عملیات اصلی مدیران آشنا می‌شوند. دانشجویان صرف‌نظر از گرایش تخصصی خود، در این دوره کارشناسی ارشد لازم است با نظریات و تئوری‌های موجود در حوزه عملیات اصلی همه مدیران شامل برنامه‌ریزی، کنترل، سازماندهی، مدیریت منابع انسانی، رهبری و رفتار سازمانی آشنا شوند. در حوزه رهبری و رفتار سازمانی، روانشناسی و رفتار انسانی نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت.
ج- در گروه دروس مربوط به دانش یک حوزه تخصصی، دانشجویان با دانش و فنون یک حوزه تخصصی مدیریت به طور عمیق‌تر آشنا می‌شوند. امروزه با گسترش رشته مدیریت، هر یک از حوزه‌های تخصصی آن نظیر مدیریت عملیات، مدیریت مالی و یا مدیریت استراتژیک حاوی نظریه‌ها و مطالب گسترده و عمیقی است که فراگیری همه آنها در یک دوره کارشناسی ارشد عملی و ضروری نیست. در واقع دانشجویان دوره کارشناسی ارشد، با توجه به علاقه خود و امکانات مرکز آموزش محل تحصیل خود، میتوانند بطور عمیق وارد یک حوزه تخصصی شوند.
پروژه پایان تحصیلات بیشتر جنبه کاربردی دارد و هدف از آن آشنایی دانشجویان با مشکلات کاربرد مباحث تئوریک در عمل است. هدف دیگر از ارائه این مبحث، تحقیق نظری در یکی از موضوعات مربوط به دانش مدیریت است، با هدف کسب آمادگی جهت ادامه تحصیل در مقطع دکترا. در واقع دانشجویان باید در پایان این دوره تصمیم بگیرند که قصد ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر را دارند یا ترجیح می‌دهند وارد بازار کار شده و دانش کسب شده را در عمل به کار برند. بر اساس این تصمیم، موضوع و جهت‌گیری خود را برای پروژه پایان تحصیلی تعیین می‌کنند.
ادامه تحصیل
دانش‌آموختگان رشته مدیریت اجرایی یا MBA میتوانند در هر یک از رشتههای مربوط به مدیریت نظیر مدیریت تکنولوژی، مدیریت مالی، رهبری و رفتار سازمانی در مقطع دکترا ادامه تحصیل دهند. در واقع دانش‌آموختگان هر یک از رشتههای مرتبط با مدیریت در مقطع کارشناسی ارشد میتوانند برای ادامه تحصیل در همان رشته و یا سایر رشتههای مدیریتی در آزمون مربوطه شرکت نمایند.
برخورداری از توانمندی و دانش مدیریت در هر سازمانی از عوامل مهم موفقیت محسوب میشود. از این رو دانش‌آموختگان رشته مدیریت اجرایی میتوانند در اغلب سازمان‌ها مشغول به کار شوند. کاربرد وسیع دانش مدیریت، رویکرد کاربردی این رشته (در مقایسه با سایر رشتههای مدیریت)، تنوع فعالیت‌ها در این رشته (مشاوره مدیریت، اداره سازمان‌ها یا بخش‌هایی از آن، کارآفرینی، فعالیتهای آموزشی و پژوهشی)، جوان بودن رشته در کشور باعث شده تا این رشته بازار کار گسترده و سطح درآمد بالایی را برای دانش‌آموختگان به همراه داشته باشد.
البته در این رشته توانمندی‌های فردی، علاقه و معلومات گسترده و مطالعات جانبی نقش بسیار مهمی در موفقیت دانش‌آموختگان دارد. همین امر باعث میگردد تا سطح در آمد و میزان ارتقاء شغلی دانش‌آموختگان بسیار متفاوت باشد.
این سوال که تقریباً ذهن همه داوطلبین آزمون را به خود مشغول کرده، سوال مهمی است. برای پاسخ به این سوال، ابتدا فلسفه رشته MBA را باید توضیح بدهم. به طور خلاصه هدف این رشته آموزش مهارتهای لازم برای راهاندازی یک کسب و کار (یک عملیات اقتصادی) به کسانی است که در یک رشته تحصیلی یا در یک صنعت تخصص دارند میباشد.
مثلاً کسی که در رشته مهندسی عمران تحصیل کرده، ولی قصد دارد، برای خودش کار کند و در رشته تخصصی خود شرکتی تاسیس کرده و کار اقتصادی کند، به تحصیل در این رشته میپردازد. در این دوره مهارتهای لازم از قبیل نحوه جذب سرمایه، نحوه ثبت شرکت، روشهای جذب و استخدام نیروی انسانی، روشهای بازاریابی و تبلیغات را یاد میگیرد. لذا اصولاً کسی که وارد این رشته میشود، باید روحیات و استعداد لازم برای انجام کارهای مدیریتی و اجرایی، مهارتهای ارتباطی، مذاکره، تصمیمگیری قاطع و سریع در مواقع بحرانی را داشته باشد.
فکر میکنم با این توضیح متوجه شده باشید که چرا این رشته کارشناسی ندارد. زیرا قرار است ابتدا شما زمینه مورد علاقه و تخصص خود را مشخص کنید و بعد وارد این رشته شوید. در همین جا باید تاکید کنم که اصولاً نامرتبط بودن رشته کارشناسی، نه تنها یک ضعف به حساب نمیآید، بلکه حتی یک فرصت است. زیرا تلفیق رشته مدیریت با یک رشته تخصصی میتواند، زمینه پرورش مدیران و کارآفرینان متخصص را فراهم نماید.
هدف دوم این رشته، پرورش مدیران و مشاورانی است که بتوانند در سازمانهای موجود تحولات سازندهای را شکل داده و به توسعه و ارتقاء عملکرد آنها کمک کنند. مثلاً پزشکی که در رشته MBA تحصیل میکند، میتواند مدیریت یک بیمارستان را به عهده بگیرد.
اما در مورد تفاوت دو رشته MBA و مدیریت اجرایی
مدیریت اجرایی همان EMBA یا Executive MBA میباشد. این دوره معمولاً برای کسانی طراحی میشود که در حال حاضر در یک سازمان مسئوایت اجرایی به عهده دارند و یا از سالها سابقه و تجربه مدیریتی برخوردارند و قرار است در یک دوره کاملاً کاربردی و فشرده در سطوح بالاتری از مدیریت سازمان خود مشغول به فعالیت شوند.
لذا یک تفاوت مهم این دو رشته به کمتر بودن تعداد دروس و گرایشهای مدیریت اجرایی برمیگردد. تفاوت دوم به حرفهای و با سابقه بودن فراگیران رشته مدیریت اجرایی بر میگردد. رشته MBA در دانشگاههای سراسری ایران با احتساب واحدهای پیشنیاز، بعضاً تا حدود ۷۰ واحد درسی را در بر میگیرد و تحصیل در این رشته گاهی ۶ الی ۷ ترم طول میکشد. اما مدیریت اجرایی حداکثر حدود ۴۵ الی ۵۰ واحد را در بر میگیرد و طول دوره آن حداکثر ۲ سال است.
هر دو رشته ارزشمند و کاربردی هستند و این که کدام رشته بهتر است، کاملاً بستگی به شرایط فرد دارد. نکته دیگری که نباید از آن غافل شد شانس قبولی در هر یک از این رشتهها است. برای دانشجویان و فارغالتصیلان رشتههای فنی-مهندسی که بر زبان انگلیسی تسلط دارند، شانس قبولی در رشته MBA بالاست. اما کسانی که در ریاضی و یا زبان انگلیسی ضعف جدی دارند، شانس قبولی شان در مدیریت اجرایی بیشتر است.
یک مزیت انتخاب رشته مدیریت اجرایی آن است که داوطلبان این رشته اگر در آزمون سراسری قبول نشوند، میتوانند در آزمون دانشگاه آزاد شرکت کنند. آزمون دانشگاه آزاد و سراسری حدود ۷۰% اشتراک دارند. اما در دانشگاه آزاد رشته MBA پذیرش نمیشود و داوطلبان این رشته تنها شانس قبولی در دانشگاه سراسری را دارند.
